Przodowanie i wypadnięcie pępowiny

Odróżniamy przodowanie i wypadnięcie pępowiny (prolapsus funiculi umbilicalis) jawne i ukryte. Jawne rozpoznajemy wtedy, jeżeli pępowina znajduje się przed częścią przodującą, a ukryte — gdy pępowina znajduje się między częścią przodującą a ścianą miednicy. Wówczas również pępowina może być narażona na ucisk. Po pęknięciu pęcherza płodowego zazwyczaj pępowina wypada do pochwy, a czasem nawet przed srom. Wypadanie spotykamy 3—6 razy częściej u wieloródek, częściej w porodach przedwczesnych, często w poprzecznych położeniach płodu, rzadziej w położeniach miednicowych, a najrzadziej w główkowych. Patomechanizm zaburzeń krążenia pępowinowego w przodowaniu i wypadnięciu pępowiny może być spowodowany: bezpośrednim uciskiem części przodującej płodu, a zwłaszcza główki płodu, na wypadniętą pępowinę; skurczem naczyń pępowinowych w wypadniętej pępowinie,- również w przodowaniu pępowiny jej pętla jest narażona na ucisk między częścią przodującą a płaszczyzną zetknięcia z miednicą lub przy braku całkowitego rozwarcia — z szyjką. Rozpoznanie wypadniętej pępowiny jest na ogół łatwe, trudniej natomiast rozpoznać jej przodowanie. Największe znaczenie w tym powikłaniu mają: badanie wewnętrzne przez pochwę oraz dokładne osluchiwanie czynności serca płodu. Przy przodowaniu pępowiny badaniem wewnętrznym stwierdza się przed częścią przodującą lub obok niej tętniącą, dającą się przesuwać na boki pępowinę. Po pęknięciu pęcherza pępowina może wypaść przed srom bądź może znajdować się w pochwie. W wyniku niedotlenienia płodu, spowodowanego zaburzeniem krążenia w pępowinie, powstają zaburzenia czynności serca płodu, które stwierdzamy przez osluchiwanie. Przy rejestrowaniu czynności serca płodu za pomocą kardiotokografii można stwierdzać zaburzenia w postaci zwolnień i przyśpieszeń, rejestrowanych jako tachy-bradykardia. Należy jednak pamiętać, że wypadnięcie pępowiny jest zjawiskiem nagłym i dlatego badanie diagnostyczne za pomocą kardiotokografii w tym wypadku jest mało przydatne. Kardiotokograf spełnia doskonale rolę w rozpoznawaniu przodowania pępowiny. Najbardziej przydatne w diagnostyce wypadnięcia pępowiny jest nadal osluchiwanie czynności serca płodu stetoskopem i badanie wewnętrzne. Rokowanie przy rozpoznanym przodowaniu pępowiny jest na ogół dobre, jeżeli w postępowaniu uwzględni się optymalny plan działania, natomiast rokowanie przy wypadniętej pępowinie jest zawsze poważne. Około ’/3 płodów w tym powikłaniu ginie. O losie płodu decyduje czas, jaki upłynął od wypadnięcia pępowiny do jego rozpoznania, a następnie czas od ustalenia rozpoznania do rozwiązania. Profilaktyka przodowania i wypadania pępowiny polega na ścisłej obserwacji czynności serca płodu, zwłaszcza w sytuacjach predysponujących do wystąpienia tych powikłań oraz na badaniu wewnętrznym każdej rodzącej czy ciężarnej przy stwierdzonych zaburzeniach czynności serca płodu, a zwłaszcza po pęknięciu pęcherza płodowego. Po pęknięciu pęcherza płodowego obowiązuje zawsze wnikliwa ocena czynności serca płodu.