Pierwszy oddech

Ustrój płodu, przebywając w warunkach względnego niedotlenienia, jest przystosowany do maksymalnego wykorzystania tlenu, otrzymanego przez łożysko (powinowactwo do tlenu hemoglobiny płodowej, przepuszczalność otoczki krwinek czerwonych, możliwość nasycenia krwi tlenem przy niskim pH i pC>2, wysokim pCCh). Zdolność maksymalnego zużytkowania tlenu, zdolność do beztlenowej przemiany węglowodanów oraz mniejsza wrażliwość komórki nerwowej na brak tlenu — decydują o dużej tolerancji płodu i noworodka na niedotlenienie, chroniąc przed tym najczęstszym i najniebezpieczniejszym czynnikiem. W drogach oddechowych płodu znajduje się duża ilość płynu, który uważano dawniej za wody płodowe. Na podstawie jednak porównania: ciśnienia osmotycznego, pH i elektrolitów w płynie płuc, osoczu noworodka i wodach płodowych — wydaje się, że płyn w płucach płodu jest ultrafiltratem surowicy krwi z selektywnym wydzielaniem i wchłanianiem. Mechanizm wydalania i wchłaniania płynu znajdującego się w płucach po urodzeniu nie jest dotąd wyjaśniony. Istnieje możliwość, że niski poziom białka — 377 mg% (4439 mg% w osoczu płodu) — ułatwia szybkie wchłanianie płynu po wypełnieniu krwią naczyń włosowatych, a pozostała ilość zostaje wydalona przez drogi oddechowe, jeszcze przed pierwszym wdechem. Bezpośrednio po urodzeniu uciśnięta uprzednio klatka piersiowa rozpręża się gwałtownie i na miejsce płynu do płuc wchodzi powietrze (kaszel przed pierwszym wdechem). Pierwszy oddech występuje jako odruchowa reakcja na: 1. silne bodźce czuciowe, jak: zimno, ból spowodowany zmianą na środowisko o wysokim ciśnieniu, 2. zmiany chemiczne we krwi, jak: nadmiar dwutlenku węgla, obniżenie prężności tlenu i pH. Większość badaczy twierdzi, że istotne jest współdziałanie wymienionych wyżej czynników. W prawidłowych warunkach silne bodźce czuciowe znoszą hamujące działanie i pobudzają ośrodek oddechowy — oddech występuje w pierwszych sekundach życia. Istnieją wątpliwości, jaką granicę czasu należy przyjąć za prawidłową dla wystąpienia pierwszego oddechu. Według Apgar 70% noworodków zaczyna oddychać w ciągu pierwszej minuty po urodzeniu, jednak wystąpienie oddechu po 30 sekundach należy uznać już za nieprawidłowe. Niektórzy uważają, że w granicach fizjologii jest jeszcze opóźnione wystąpienie pierwszego oddechu w następstwie zmian chemicznych we krwi lub nagłego wzrostu ciśnienia po zaciśnięciu pępowiny. Istnieją jednak stale wątpliwości, czy chemoreceptory wrażliwe głównie na brak tlenu mają znaczenie w okresie noworodkowym. Przy pierwszym wdechu dochodzi do: 1. rozprężenia klatki piersiowej, 2. wytworzenia ciśnienia ujemnego w opłucnej, 3. rozprężenia płuc i zwiększenia przepływu krwi.